Çocuk görüşme merkezleri hangi illerde var ?

Aşağıda, bir sosyolog olarak kendi iç sesimden başlayarak çocuk görüşme merkezlerinin dağılımını ve bu kurumların toplumsal yapı ve birey etkileşimleri açısından ne tür anlamlar taşıdığını tartıştığım bir yazı var:

—

Giriş: Araştırmacının iç sesiyle bir adım

Araştırmacı olarak uzun süre toplumsal yapı ile birey arasındaki o ince bağı kavramaya çalıştım. Normların bireyleri nasıl yönlendirdiğini, rollerin davranışlarımızı nasıl biçimlendirdiğini izledim; ama sahaya indiğimde, “küçük” kurumların aslında bu büyük çarkın nasıl işlediğini yakından gösterdiğini fark ettim. Çocuk görüşme merkezleri de işte o “küçük ama keskin” ara yüzlerden biri: boşanma, velayet, ebeveyn-sivil devlet ilişkisi gibi ki­şiksel ve toplumsal düzlemlerin kesiştiği alanlarda adeta toplumsal norm, cinsiyet rolü ve güç dengesi üzerine sorular sorar. Bu yazıda hem kurumun Türkiye’de hangi illerde varlığına dair bilgiyi aktaracağım, hem de bu kurumun bir mikrokosmos olarak toplumsal normlar, cinsiyet rolleri ve kültürel pratiklerle nasıl iç içe geçtiğini analiz edeceğim.

—

Çocuk Görüşme Merkezleri: Türkiye’de nerelerde?

Çocuk görüşme merkezleri, mahkeme kararıyla belirlenen “çocuğu görebilme / teslim alma” sürecini daha insancıl, güvenli ve uzman destekli olarak yürütmeye imkân veren özel mekanlardır. [1]

Adalet Bakanlığı verilerine göre, 2022 itibarıyla 44 ilde ve 94 ilçede bu tür merkezler kurulmuş durumdaydı. [2] Daha sonra 13 il ve 12 ilçe eklendi; örneğin Bolu, Burdur, Edirne, Karabük, Samsun, Tunceli, Yozgat, Alanya, Bafra, Boğazlıyan, İskenderun, Karşıyaka, Menemen, Ödemiş gibi iller bu projeye dahil olmuştur. [3] Bazı haber kaynaklarına göre, Türkiye genelinde 50 ilde çocuk görüşme merkezlerinin açılması hedeflenmektedir. [4] Öte yandan, bazı kaynaklarda “çocuk görüşme merkezlerinin bulunduğu il sayısı 44” ifadesi geçmektedir. [5]

Bursa gibi illerde de özel merkez adresleri mevcuttur: Osmangazi’deki Çocuk Görüşme Merkezi, Nilüfer ve Yıldırım ilçelerinde teslim merkezleri örneği gibi. [6]

Kısacası, tam liste sürekli güncelleniyor; ama şu anda Türkiye’nin büyük bölümüne yayılmış durumda; hâlâ olmayan iller olsa da yaygınlaşma hedefi yüksek.

—

Toplumsal Normlar ve Kurumun Rolü

Çocuk görüşme merkezleri, yalnızca teknik bir hizmet sunmaz; aynı zamanda bir toplumsal normun kurumsallaşmasıdır.

– Boşanma sürecinde “çocuğu alma / götürme” olgusu, geleneksel icra uygulamalarıyla çoğu zaman zorlayıcı ve karşılıklı çatışmalı biçimde yürütülmekteydi. Bu şekilde, devletin “güç” disiplini aile çatışmalarının içine doğrudan dâhil oluyordu. Çocuk görüşme merkezleri, bu güçlü disiplini “uzmanlık”, “aracılık” ve “çocuğun üstün yararı” söylemleriyle yeniden biçimlendirir.

– Normatif düzeyde, devlet “çocuğun ebeveynle ilişkisinin korunması” gerektiğini kabul eder; bu merkezler, normun fiili pratiklerle buluşma yerleridir.

– Aynı zamanda, böylesi merkezler “doğru ilişki kurma” biçimini idealize eder: örneğin ebeveynlerin zıtlaşmadan yürütmesi gereken görüşme süreçleri, rıza, görüşme takvimi, uzman aracılığı gibi mediatörler aracılığıyla düzenlenir. Bu norm, toplumsal çatışmayı “uzman aracılığıyla çözme” yönünde bir beklenti üretir.

Bu norm üretimiyle birlikte, bireyler (özellikle ebeveynler) kendi davranışlarını bu normlara göre yeniden biçimlemek zorunda kalır: “Ben görüşme saatine uymalıyım”, “uzmanla kontrol edilen teslimde itiraz edemem” gibi pratikler bu kurum aracılığıyla normalleşir.

—

Cinsiyet Rolleri, İlişkisel ve Yapısal Odaklanma

Toplumsal cinsiyet rolleri bu kurumun işleyişine sessiz ama güçlü biçimde sızar. Aşağıda erkeklerin daha çok “yapısal işlevlere”, kadınların ise “ilişkisel bağlara” odaklanması üzerinden analiz:

Erkek ve Yapısal İşlev

Erkeklerin toplumsal rol beklentileri genellikle dışsal, düzen kurucu, sistemin işleyişini sağlama yönündedir. Çocuk görüşme merkezinde bu beklenti şöyle tezahür edebilir:

– Baba, teslim alma sürecinde “haklılık”, “sözleşme”, “takvim” gibi yapısal kuralları vurgular; “benim hakkım” söylemini öne çıkarır.

– Bu süreçte erkek, merkezin ya da hukukun belirlediği kuralları uygulama yükünü (örneğin saatte gelme, cinsellik (uygun giyim, davranış), kararların maddi/logik yönü) üstlenir.

– Kurum karşısında, erkek çoğu zaman “istememe”, “karışma” gibi itirazlarla gelmek yerine prosedürleri işletme rolünü benimser.

Kadın ve İlişkisel Bağ

Kadınların toplumsal rol beklentileri daha çok ilişki sürdürme, bağ kurma, duygusal bağları koruma yönündedir. Bu, çocuk görüşme merkezinde şöyle ifadelere dönüşür:

– Anne, talebi çocukla kuracağı bağ ekseninden kurar: “Benim amacım çocuğumla temas kurmak, onunla konuşmak, güven sağlamak.”

– Süreçte, annenin tutumu daha ilişkiseldir: görüşme sırasında temasa geçmeyi, “çocuğun duygusal ihtiyaçlarını” gözetmeyi öne çıkarır.

– Kadın, çoğu zaman kuruma ilişkin şikayetlerini (uzman davranışı, merkezin fiziki ortamı, zamanlama uyumsuzlukları) “çocuğun yararı” üzerinden dile getirir; yani çatışmayı ilişki üzerinden kurar.

Bu ayrım her durumda katı işlemez; ama saha çalışmaları bu eğilimleri sıkça ortaya koyar. Örneğin bazı araştırmalarda, görüşme süreçlerinde anne ve çocuk arasındaki çatışma, merkezin fiziki şartları ya da uzman davranışı gibi sorunlar öncelikle annenin anlatısında çıkar. Çocuğu göremezlik, randevu uyumsuzluğu gibi sorunlar çoğu zaman annenin dile getirdiği “ilişkisel kırılmayı” temsil eder. [1]

—

Kurumun İçinde Norm, Birey ve Deneyim

Çocuk görüşme merkezleri hem normları yeniden üretir hem bireylerin mücadele alanı haline gelir.

– Normların içselleştirilmesi: Ebeveynler, kurumsal kuralları (zamanlama, teslim noktası, rıza atamaları) içselleştirir ve davranışlarını buna göre düzenler.

– Otonomi ve kontrol: Kurum, ebeveynler üzerinde belirli kontrol mekanizmaları kurar (uzman aracı, görüşme takvimi, tutanak vs.). Bu bazen ebeveynin doğal hakkı algısını sınırlar.

– Deneyim ve direniş: Bireyler, normlara karşı küçük direnişler üretir; “uzmanla çocuğu konuşmak” talebi, görüşme süresini uzatma isteği veya merkez fiziki şartlarını eleştirme gibi pratikler normla pazarlık alanlarıdır.

– Toplumsal eşitsizlik etkisi: Şehir merkezlerinde, imkânı bol olan illerde merkezin varlığı daha kolaydır; kır ve uzak ilçelerde yokluğu daha belirgindir. Bu da coğrafi eşitsizlik üzerinden norm ve kapasite farklarını büyütür.

—

Tartışma Daveti

Çocuk görüşme merkezlerinin tam listesi değişken ve dinamik. Ama kesin olan şu: bu kurumlar toplumsal norm, cinsiyet rolleri ve bireysel deneyimlerin kesiştikleri sahneler. Şimdi birlikte düşünelim:

– Siz kendi yaşadığınız şehirde çocuk görüşme merkezi var mı? Varsa kullanım deneyimi ya da duyumunuz nedir?

– Boşanma/ayrılık süreçlerinde “çocuğu görme / alma” sürecinde hangi normlar ve roller sizi zorlamıştı?

– Erkek / kadın rollerinin bu süreçte nasıl şekillendiğini gözlemlediniz mi? Kim yapısalcı, kim ilişkiseldi?

—

Bu yazı, çocuk görüşme merkezlerinin il dağılımı bilgisini aktarmakla kalmaz; aynı zamanda bu kurumun toplumsal yapılar ve birey etkileşimleri açısından ne tür anlamlar taşıdığını analiz eder. Sizin de katkılarınızla bu konuyu daha da derinleştirebiliriz.

—

Sources:

[1]: https://dergipark.org.tr/tr/pub/tsadergisi/issue/91219/1503755?utm_source=chatgpt.com “Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi » Makale » Çocuk Görüşme Merkezleri …”

[2]: https://www.trthaber.com/haber/gundem/cocuk-gorusme-merkezlerinin-bulundugu-il-ve-ilce-sayisi-138e-yukseldi-718896.html?utm_source=chatgpt.com “Çocuk görüşme merkezlerinin bulunduğu il ve ilçe sayısı 138’e yükseldi”

[3]: https://www.iletisim.gov.tr/turkce/yerelbasin/detay/adalet-bakanliginca-cocuk-gorusme-merkezleri-13-il-ve-12-ilcede-daha-hizmete-giriyor?utmsource=chatgpt.com “Adalet Bakanlığınca çocuk görüşme merkezleri 13 il ve 12 ilçede daha …”

[4]: https://www.timeturk.com/yasam/cocuk-gorusme-merkezleri-hangi-illerde-var-cocuk-teslim-merkezleri-hangi-illerde-acildi-cocuk-tesliminde-icra-kalkti-mi/haber-1747716?utm_source=chatgpt.com “Çocuk görüşme merkezleri hangi illerde var? Çocuk … – Timeturk”

[5]: https://www.aa.com.tr/tr/gundem/cocuk-gorusme-merkezlerinin-bulundugu-il-ve-ilce-sayisi-138e-yukseldi/2721043?utm_source=chatgpt.com “Çocuk görüşme merkezlerinin bulunduğu il ve ilçe sayısı 138’e yükseldi”

[6]: https://bursa.adalet.gov.tr/cocuk-teslim-merkezleri-iletisim-bilgileri?utm_source=chatgpt.com “ÇOCUK TESLİM MERKEZLERİ İLETİŞİM BİLGİLERİ – BURSA ADLİYESİ”