Mendûb Ne Demek?
Daha önce duyduğunuz ama tam anlamını bilmediğiniz bir kelimeyle karşılaşmak bazen kafa karıştırıcı olabilir. “Mendûb” da tam olarak öyle bir kelime. Hani bir şeyin gerçekten ne anlama geldiğini anlamak için, etrafınızdaki insanlara bakar, onlar ne diyor diye dinlersiniz. Çoğu zaman, dildeki kelimeler hayatımızı öylesine etkiler ki, farkında bile olmayız. Mendûb da işte böyle bir kelime. Günlük dilde pek sık kullanılmıyor olabilir ama anlamı, toplumdaki farklı katmanlar arasındaki ilişkileri anlamak açısından çok kıymetli.
Mendûb Kelimesinin Kökeni
Tarihe bakınca, “mendûb” kelimesi Arapçaya dayanan bir terim. Arapçadaki “dâb” kökünden türemiş olan kelime, “davet edilmiş” ya da “çağrılmış” anlamına gelir. Bu kelime zamanla Türkçede, özellikle dini literatürde, “yapılması önerilen” ya da “tercih edilen” şeyleri tanımlamak için kullanılmaya başlanmış. Yani işin özü, bir işin ya da davranışın önerilmesi, teşvik edilmesi anlamına gelir. Ancak burada önemli bir nokta var: “Mendûb”, zorunlu değil, daha çok tavsiye edilen, hoş karşılanan bir şeydir.
Anlatmaya çalıştığım bu nüansı anlamak için, belki de küçük bir hatırayı paylaşmak faydalı olabilir.
Çocuklukta “Mendûb” Olmak
Benim için “mendûb” kelimesi, çocukluk yıllarımda biraz da olsa zor bir kavramdı. Ankara’da büyüdüğüm için, kalabalık bir aile çevrem vardı. Herkes birbirine sürekli “şunu yap, bunu yap” diye telkinde bulunur, “şu yemeği yemen iyi olur, bunu okumalısın” gibi tavsiyelerle dolup taşardı. O dönemde “Mendûb” kelimesinin anlamını çözmek için hep etrafımdaki insanları gözlemler, söylediklerine dikkat ederdim.
Mesela, çocukken ormanda yürüyüş yapmayı çok severdim. Bir gün annem, “Gel, biraz mendûb işler yapalım, doğayla uyum içinde olalım,” demişti. Aslında annemin kastettiği şey, sadece ormanda ağaçları sevip, doğayı korumaya dair minik adımlar atarak çevreyle uyumlu olmak, ama o zamanlar bunu bir tavsiye olarak kabul etmiştim. “Mendûb” kelimesinin gücünü ilk kez burada fark ettim; o, zorlayıcı değil, içten gelen bir öneriydi.
İş Hayatımda Mendûb’un Yerini Anlamak
Üniversiteyi ekonomi bölümünde okudum. Ekonomi okumanın bana kazandırdığı en değerli şeylerden biri de, her şeyin verilerle, mantıkla, analizle anlaşılmaya çalışılmasıydı. Ancak iş hayatına atıldığımda, her şeyin bu kadar net olmadığını görmeye başladım. İnsan ilişkileri, iş dünyasında alınan kararlar, her şey biraz daha “mendûb” oluyordu. Bir öneri, tavsiye ya da küçük bir hatırlatma, bazen çok büyük farklar yaratabiliyor. İşyerindeki bir üst düzey yöneticim, sürekli takım içindeki insanlara “şunu yapmanız mendûbdur, fakat zorunlu değil” derdi. Bu söz, aslında çok derin bir anlam taşıyordu. Yani iş, tamamen benim seçimime bağlıydı, ama aynı zamanda o öneri, benim verimli olmam için doğru bir yoldu.
Bir kere, toplantıda önerdiğim bir stratejiyle ilgili, “Bu mendûb olabilir, ama daha fazla veri toplamak, analizleri gözden geçirmek işinize yarar” demişti. O an anladım ki, “mendûb” yalnızca tavsiye değil, bir tür doğru yolu bulmak için yönlendirme, alternatif bir bakış açısıydı. Yani “yapılması tavsiye edilen”, “iyi bir seçenek” demekti.
Sosyal Hayatta Mendûb
Mendûb kelimesinin bir başka boyutunu ise sosyal hayatta gözlemlemek mümkün. Özellikle Türkiye’deki sosyal dinamiklerde, neyin mendûb olduğuna dair birçok insanın farklı fikirleri olabilir. Bir arkadaşım, dışarıda ne kadar işlek olursa olsun, her zaman en sakin ve en sakinleştirici ortamları tercih ederdi. Onun için huzurlu bir kafe, derin sohbetler, sakin bir akşam yemeği “mendûb” bir şeydi. Bir diğer arkadaşım ise, tam tersine kalabalık partilerde, eğlenceli etkinliklerde bulunmayı tercih ederdi. Bu, onun için “mendûb”tu. Bir nevi, toplumun farklı bireyleri birbirlerine “işte, senin için en iyisi bu” demek ister gibiydi.
Bir düşünün, bazen sosyal medya da bir nevi “mendûb” önerilerle doludur. Kimi influencerlar, sağlıklı yaşam tarzını önerirken, kimisi yalnızca “mendûb” olarak eğlenceli paylaşımlar yapar. Sonuçta, bunların her biri bir şekilde bizim hayatımıza dokunur, bizi etkilemeye çalışır.
Mendûb’un Günümüzdeki Yeri
Günümüzde mendûb olmak, bazen gerçekten zor olabiliyor. Önerilerle yaşamak, toplumun baskılarına uyum sağlamak… Ancak unutmamak lazım, mendûb olmanın özü, başkalarına değil, kendine iyi geleni yapmaktır. Toplumda çok fazla “olmazsa olmaz” varken, işin sırrı aslında “mendûb” olanı bulabilmekte gizli. Şu anki hayatımda, mesela iş seçimlerim, arkadaş çevrem, sosyalleşme biçimlerim… Bütün bu kararlar, bir nevi mendûb.
Sonuç olarak, mendûb kelimesi her ne kadar eski zamanlardan bugüne uzansa da, günümüz hayatında da karşımıza çıkar. Zorlayıcı olmayan, öneri sunan, insanları yormadan bir yol gösteren bir kavram olarak hayatımıza dokunur. Mendûb ne demek sorusunun cevabını verdikten sonra, belki de şunu soralım: Hangi “mendûb” tavsiyeleri hayatımıza dokunuyor ve bizi doğru yolda tutuyor?